تساهل صوفیانه و کلام اشعری

کلام اشعری که در انطباق با بنیادهای شهودی تصوف، مذهب کلامی مسلط بر این نظام معرفتی است به سبب داشتن برخی از مؤلفّه ها، بستر مناسبی برای شکل گیری تساهل و تسامح فراهم آورده است. تساهل و تسامحی که آفریننده زیباترین جلوه های نوع دوستی و فراتر از آن هستی دوستیِ صوفیانه گشته و عالم را به سبب آن که همه از جانب اوست در جایگاه معشوقی نشانده است. رابطه تساهل و کلام اشعری در نظام تصوف گاه مستقیماً و بر اساس مبانی نظری ای چون جبر و کسب، جریان عاده الله، خرق العاده و ناتوانی عقل شکل می گیرد و گاه در لفافه برآیندهای این نظام کلامی، که وحدت وجود یکی از آن هاست، به عرصه می آید. در نهایت شاید بتوان گفت بسیاری از آنچه را که می توان از آن به عنوان شاخصه های نوع دوستی یاد کرد باید در دل باورهای اشعری جست وجو کرد. امری که راه را برای تأویل زبان رمزی صوفیه و پذیرفتن امکان برداشت های متفاوت از پدیده ها باز می گذارد و مبانی تساهل در تصوف را تشکیل می دهد.